" مقالات و پایان نامه ها | ۱-۵- تعریف نظری و عملیاتی متغیرها

“

تاب‌آوری توانایی فرد در روبرو شدن با حوادث سخت و انطباق باشرایط و بازگرداندن تعادل به زندگی خود و همچنین اجتناب از استرس زیانبار است (یانگ^[۱۳]، ۱۹۹۳). تاب‌آوری زناشویی صبر و تحمل زوجین در برابر دشواری‌ها و بحران‌های زندگی مشترک است، بدون آنکه درگیر مسئله یا بیماری خاصی شوند.

تاب آوری، تنها پایداری در برابر آسیب‌ها یا شرایط تهدیدکننده و حالتی انفعالی ‌در رویارویی با شرایط خطرناک نیست بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط پیرامون خود است. توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی- روانی در شرایط خطرناک است (کانر و دیویدسون ^[۱۴]، ۲۰۰۳).

ویژگیهایی از قبیل: ۱-احساس ارزشمندی، احترام قائل شدن برای خود و توانایی‌ها ۲-مهارت حل مسئله، انعطاف‌پذیری و پیداکردن راه حلهای مختلف درباره یک مسئله ۳-کفایت ‌اجتماعی، مهارت ارتباط با دیگران و بهره‌مندی از حمایت اجتماعی ۴- خوش بینی، احساس امید و هدف‌مندی زندگی و هدف داشتن ۵- همدلی، احساس تعلق به افراد و گروه ها در میزان تاب‌آوری افراد تاثیرگذار است. علاوه بر ویژگی‌های فردی، مؤلفه‌‌های محیطی مانند ۱- روابط حمایت گر و توام با توجه ۲- معیارها و انتظارات بالا و معقول ۳- ایجاد فرصت مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی نیز در رشد و پروش تاب‌آوری افراد تاثیر دارد (شکیب، ۱۳۸۷). افراد تاب‌آور قادر به اعمال کنترل هستند و قادرند خود را از سر درگمی برهانند و سیستم‌ها‌ی حمایت اجتماعی‌ و روابط خانوادگی گسترده‌تری فراهم کنند (ایساکسون^[۱۵]، ۲۰۰۲). افزایش و تثبیت این ویژگی‌ها نیاز به آموزش دارد که این تحقیق سعی دارد تاثیر یکی از رویکردهای خانواده درمانی به نام غنی‌سازی زوجین را بر افزایش تعهدزناشویی و تاب‌آوری بسنجد. جنبش غنی‌سازی ازدواج^[۱۶] سهم بزرگی را در رشد و بالندگی میلیون‌ها زوج به خود اختصاص داده است. به طور کلی برنامه غنی‌سازی زندگی زناشویی در زمینه آموزش ارتباطات به زوج ها، حل تعارضات درمیان آنان، مدیریت مالی، رضایتمندی زناشویی، فعالیت‌های زوج‌ها در هنگام فراغت، عقاید مذهبی هر یک از طرفین، رابطه بچه ها و والدین، رابطه خانواده و دوستان، انتظارات واقعی هر یک از زوج‌ها از همدیگر، انتظارات جنسی و نقش خویشاوندان در زندگی زناشویی فعالیت می‌کند و در این زمینه‌ها به زوج‌ها آموزش می‌دهد. برنامه های غنی‌سازی دارای مدل‌های متعددی می‌باشد که در این تحقیق از دو مدل (برنامه ارتقاء زوجین و آماده‌سازی اولسون) به جهت اهداف مشترک شان با تعهد و تاب‌آوری استفاده شده است و شش هدف اصلی را دنبال می‌کنند شامل ۱-گسترش توانمندی زوجها ۲- تقویت مهارت‌های ارتباطی ۳- آموزش حل مسئله و تعارض ۴- گسترش اهداف شخصی زوجها و خانواده ۵- طرحهای بودجه‌بندی مالی ۶- کشف مسائل اصلی خانواده (السون^[۱۷]، ۱۹۹۹، به نقل ازاولیا، ۱۳۸۷). سه هدف (مهارت‌های اجتماعی، حل مسئله و ‌هدف‌های‌ شخصی) با سه ویژگی فردی افرادتاب‌آور یکسان می‌باشد. همچنین آمورش غنی‌سازی بهبود روابط بین فردی و زوجی را درپی دارد که از عوامل محیطی افزایش دهنده تاب‌آوری می‌باشد.

با آموزش مهارتهایی مثل مهارت‌های ارتباطی، مقابله و ابراز وجود می‌توان تاب‌آوری و سلامت افراد را افزایش داد (استنبرگ، ۱۹۹۴؛ به نقل از سامانی، ۱۳۸۶). افراد تاب‌آور افرادی انعطاف‌پذیر هستند که در شرایط سخت به دنبال راه حل هستند و سازگاری بالایی دارند (شکیب، ۱۳۸۷). دین و اسپانسر اعتقاد داشتند که رابطه هایی با تعهد بالا، انعطاف‌پذیری بیشتری نیز دارند (شاه‌سیاه، ۱۳۸۸). بنابرین بین تعهد و تاب‌آوری نیز یک رابطه دوسویه وجود دارد که تعهد باعث افزایش تاب‌آوری و تاب‌آوری نیز باعث افزایش تعهد می‌شود. غنی‌سازی با هدف ارتقاء ارتباط زوجها، آنهارا آگاه و همدلی و صمیمیت را تقویت می‌کند (عدالتی شاطر، ۱۳۸۸). صمیمیت شامل ۴ مؤلفه‌: تعهد، صمیمیت عاطفی، صمیمیت شناختی و صمیمیت فیزیکی است (شاه‌سیاه، ۱۳۸۸). ‌بنابرین‏ غنی‌سازی به طور غیرمستقیم تعهد را افرایش می‌دهد.

با توجه به پژوهش‌های موجود و نظر ‌به این که برای حفظ و استمرار زندگی زناشویی و تحمل سالم و سازنده در برابر مشکلات، دوره های آموزشی از جمله آموزش غنی‌سازی زندگی زناشویی و مهارت‌های لازم جهت ارتقاء روابط بین فردی ضروری به نظر می‌رسد.

۱-۲- اهمیت و ضرورت پژوهش

نقش آموزش مهارت‌های ازدواج سالم یک ضرورت اساسی در جامعه فعلی ماست. سابقا این آموزش‌ها در خانواده ها صورت می‌گرفت اما امروزه به علت مشغله‌ی زیاد خانواده ها این وظیفه کم رنگ شده است. داشتن ازدواج موفق مرهون عوامل متعددی است که مهمترین آن ها آموزش‌هایی در زمینه ازدواج می‌باشد (السون^[۱۸]، ۱۹۶۹). امروزه ارزش تعهد در روابط زناشویی به علت افزایش انواع طلاق‌ها و خیانت‌ها بسیار با اهمیت شده است.

طبق تحقیقات، تعهد زناشویی دومین عامل حفظ کننده ازدواج و فقدان آن مهمترین عامل مؤثر در بروز طلاق به شمار می‌آید (رینولد و فسفیلد^[۱۹]؛ ۱۹۹۹، به نقل از عباسی، ۱۳۸۷). طبق نظر باربارا برای یک ازدواج موفق داشتن سه رکن اساسی”جاذبه، تفاهم و تعهد” الزامی است. بدون تعهد هر گونه رابطه‌ای سطحی، ظاهری و بدون سمت و جهت خواهد بود و زوجین نخواهند توانست عمق عشق و صمیمیت را که تنها در سایه‌ وفاداری به تعهدشان به وجود می‌آید را تجربه کنند.

تاب‌آوری، بازگشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر است و از این رو سازگاری موفق در زندگی را فراهم می‌کند (کامپفر^[۲۰]۱۹۹۹؛ به نقل از سامانی، ۱۳۸۶). تاب‌آوری می‌تواند با افزایش مهارت‌های اجتماعی از قبیل برقراری ارتباط، مهارت رهبری، حل مسئله، مدیریت منابع، توانایی رفع موانع موفقیت و توانایی برنامه‌ریزی تقویت گردد (ورنر و اسمیت^[۲۱]؛ ۱۹۹۲، به نقل از محمدی، ۱۳۸۴).

در شرایط فعلی که آمار طلاق ‌در کشورمان به دلیل ناآگاهیهای جنسی و جنسیتی، مشکلات مالی و عاطفی، حل ناموثر تعارضات و کمبود اطلاعات افزایش پیدا ‌کرده‌است. ضرورت آموزش در این زمینه‌ها پر رنگ‌تر می‌شود. یکی از سودمندترین آموزش‌ها در این زمینه آموزش غنی‌سازی زندگی زناشویی (مدل ارتقاء زوجین و آماده‌سازی اولسون) می‌باشد که دارای سطوح بالایی از اعتبار است. از نتایج این تحقیق می‌توان به عنوان برنامه‌ای جهت تقویت مهارت‌های زندگی زوجین استفاده کرد.

۱- استفاده در مراکز ازدواج و کلینیک‌های آموزش خانواده جهت آموزش‌های پیش از ازدواج.

۲- استفاده جهت آموزش به مشاوران خانواده و ازدواج.

۳- استفاده در مراکز خدمات بهداشت روانی.